13 tuổi trốn nhà làm liên lạc cho bộ đội Việt Minh; 17 tuổi nhập ngũ, 1 năm sau thì vượt núi, băng rừng lên Điện Biên Phủ tham gia chiến dịch, ông Bế Văn Sâm, 88 tuổi, người Trà Lĩnh (Cao Bằng), nay trú tại thôn Chiền On, phường Bình Minh, thành phố Lào Cai không thể quên những ngày tháng cùng đồng đội vào sinh ra tử, khốc liệt đến mức có lúc tưởng chừng chỉ có đạn tránh người chứ người không thể tránh được đạn, nhưng mệnh lệnh không thể không thực thi. Ông Sâm hồi tưởng lại: Ông được cấp trên quán triệt ở Mặt trận Điện Biên, giặc pháp đã xây dựng sân bay Mường Thanh, trận địa pháo binh ở Bản Kéo, hầm ngắm cố thủ trên đồi A1, quân Pháp biến Điện Biên Phủ thành pháo đài bất khả xâm phạm. Đơn vị của ông được giao nhiệm vụ tiến công sân bay Mường Thanh, cắt đứt đường tiếp tế hàng không của địch cho tập đoàn cứ điểm, bộ đội ta đào chiến hầm hào tiến quân bao vây quân địch. Quân ta và địch giành giật nhau từng tấc đất, từng đoạn giao thông hào. Sau đợt tấn công từ ngày 30/3 đến ngày 30/4/1954, Trung tâm thông tin chỉ huy và sân bay Mường Thanh của địch rơi vào tình trạng bị động, mất tinh thần cao độ. Quân ta càng đánh càng thắng, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Bác Hồ mà trực tiếp là Đại tướng Võ Nguyên Giáp, từ ngày 1 đến 07/5/1954, đánh chiếm các cứ điểm phía Đông và mở đợt tổng công kích tiêu diệt toàn bộ cứ điểm Điện Biên Phủ. 17h30 phút ngày 07/05/1954, quân ta chiếm sở chỉ huy của địch, tướng Đờ Cát và toàn bộ sĩ quan, binh lính Pháp tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ phải ra hàng. Lá cờ “Quyết chiến, quyết thắng” của Quân đội ta tung bay trên nóc hầm chỉ huy của Tướng Đờ Cát.

Ông Bế Văn Sâm (người giơ tay) đang kể chuyện lịch sử cho các em học sinh Trường Tiểu học Bình Minh.

Sau ngày chiến thắng, ông Sâm vinh dự được đứng trước hàng quân tại Lễ chiến thắng Điện Biên Phủ, trực tiếp được Bác Hồ cài Huy hiệu Chiến sĩ Điện Biên Phủ lên ngực áo. Từ đó đến nay ông luôn coi huy hiệu “Chiến sỹ Điện Biên Phủ” là “Bảo vật” và trân trọng cất giữ để hơi ấm của Người truyền mãi trong ông và con cháu. Bức ảnh ấy đến nay vẫn còn được lưu giữ.

Bức ảnh Bác Hồ gắn Huy hiệu Chiến sĩ Điện Biên Phủ cho ông Bế Văn Sâm.

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, ông cùng đoàn quân trở về tiếp quản Hà Nội và được tuyển chọn vào đội quân danh dự duyệt binh ở Quảng trường Thủ đô trước hàng triệu người Việt Nam hân hoan đón chào chiến thắng Điện Biên Phủ. Ông được Đảng, Nhà nước tặng tặng thưởng Huân chương và nhiều danh dự cao quý khác.

Còn ông Trương Duyên, người Ninh Bình, hiện đang sinh sông tại tổ 14, phường Cốc Lếu, thành phố Lào Cai, nguyên là Trung úy, Đại đội phó Đại đội 965, Trung đoàn 34 nay đã 101 tuổi nhưng vẫn kể vanh vách kỷ niệm "kéo pháo vào, kéo pháo ra" do chỉ huy bất ngờ thay đổi phương châm tác chiến từ "đánh nhanh, giải quyết nhanh" sang "đánh chắc, tiến chắc". Từ đó xây dựng trận địa vững chắc, bảo toàn lực lượng, giúp quân ta đi hết thắng lợi này đến thắng lợi khác. Ông Duyên chia sẻ:

"Đầu tiên là trận địa tròn tròn, đưa pháo vào giữa chẳng có nóc gì cả. Xong đến lúc trên lệnh phải kéo pháo ra. Kéo ra xong là ăn tết, mỗi người một đồng bánh chưng rồi lại đi luôn, thế mà tới nơi đã thấy có hầm rồi. Hầm nằm sâu trong đồi, chỗ nào không khoét được thì dùng gỗ, cỏ, lau sậy chắn phía trên, bom địch thả không ăn thua. Sau khi đánh trận Him Lam xong lại kéo pháo lên phía bắc tới Bản Kéo, Bản Kéo hàng rồi tiếp tục đánh cho tới lúc giải phóng".

70 năm đã trôi qua kể từ sau chiến thắng Điện Biên Phủ "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu", ông Sâm, ông Duyên và nhiều cựu chiến sỹ Điện Biên đều đã ở tuổi xưa nay hiếm. Nhưng những ký ức mà mỗi người lính mang theo vẫn là những mảnh ghép chân thực về lịch sử hào hùng của dân tộc, nhắc nhở thế hệ cháu con phải trân trọng hòa bình, tiếp tục phát huy tinh thần, hào khí Điện Biên, góp phần xây dựng quê hương ngày càng giàu mạnh./.