Đầu Xuân Ất Tỵ 2025, xin trân trọng giới thiệu đôi nét về một số những ngôi đền nổi tiếng gồm đền Âu Cơ (tỉnh Phú Thọ), đền Đông Cuông (tỉnh Yên Bái), đền Bảo Hà (huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai) và đền Thượng thành phố Lào Cai nằm trong tuyến du lịch tâm linh rất nổi tiếng nằm dọc thượng nguồn sông Hồng.

ĐỀN MẪU ÂU CƠ (HẠ HÒA, PHÚ THỌ)

Theo sử sách ghi lại, để tri ơn công đức Tổ Mẫu Âu Cơ, cách đây hơn 500 năm, Vua Lê Thánh Tông (thế kỷ XV) thời Hậu Lê đã phong thần và cho xây dựng đền Mẫu Âu Cơ tại xã Hiền Lương, huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ, cạnh dòng sông Hồng với bao huyền thoại của dòng sông Mẹ chảy vào đất Việt mến yêu.

Ngày nay, đền Mẫu Âu Cơ nằm gần với tuyến đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai rất thuận lợi cho du khách xa gần tới chiêm bái.

Năm 1991, đền Mẫu Âu Cơ Hiền Lương (Phú Thọ) được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia.

Ngày mùng bảy tháng Giêng hằng năm được coi là ngày "Tiên giáng" cũng là ngày lễ chính của đền Mẫu Âu Cơ, vì thế có câu ca dao truyền tụng trong nhân dân: ... Mùng bảy trong tiết tháng Giêng

Dân hiền tế lễ trống chiêng vang trời...

Đền Mẫu Âu Cơ còn có các ngày lễ quan trọng khác trong năm, gồm lễ ngày 10 – 11/2, ngày 12/3, ngày 13/8 và ngày "Tiên Thăng" 25 tháng Chạp...

Tới lễ đền Mẫu Âu Cơ, du khách sẽ được kể lại câu chuyện huyền thoại Lạc Long Quân - Âu Cơ và bọc trăm trứng tôn vinh nòi giống Tiên Rồng của dân tộc Việt Nam.

Hình tượng vĩ đại ấy là kết tinh của những cốt lõi lịch sử mang đậm tính nhân văn sâu sắc, thể hiện bản sắc văn hóa Việt Nam.

Đền mẫu Âu Cơ ở xã Hiền Lương, huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ (Ảnh Phạm Ngọc Triển)

ĐỀN ĐÔNG CUÔNG (VĂN YÊN, YÊN BÁI)

Đền Đông Cuông nằm sát bờ sông Hồng có phong cảnh sơn thủy hữu tình ở xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái.

Đường đi tới đền Đông Cuông khá thuận lợi, bởi đền cách không xa ga Mậu Đông trên tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai và tuyến đường ô tô từ thị trấn Mậu A tới đền đã được kết nối với đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai.

Ngôi đền này còn có tên gọi đền thờ thần Vệ quốc, vì nơi đây cùng với thờ Mẫu Thượng Ngàn, đền còn thờ một số vị tướng lĩnh người dân tộc địa phương có công với nước chống giặc Nguyên - Mông (thế kỷ XIII).

Theo tài liệu lịch sử địa phương, Chư thần Đông Cuông thời phong kiến đã vinh dự được 4 đời vua phong sắc về công lao bảo vệ đất nước, che chở nhân dân, nên người dân xã Đông Cuông được đặc cách chuẩn y cho phụng thờ các chư vị thần tại đền.

Đền Đông Cuông xây dựng cạnh dòng sông Hồng - nơi sơn thủy hữu tình, núi sông hòa hợp, nên vừa là di tích lịch sử văn hóa, vừa là thắng cảnh đẹp của tỉnh Yên Bái.

Đền Đông Cuông được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia ngày 3/2/2009.

Đền Đông Cuông có hai lễ chính trong năm, đó là ngày Mão tháng Giêng mổ trâu trắng và ngày Mão tháng 9 mổ trâu đen.

Đền Đông Cuông  ở huyện Văn Yên ( tỉnh Yên Bái) - Ảnh UBND huyện Văn Yên

ĐỀN BẢO HÀ (HUYỆN BẢO YÊN, LÀO CAI)

Đền Bảo Hà còn gọi là đền ông Hoàng Bẩy, nằm trên khu đồi cao rất đẹp bên bờ sông Hồng, thuộc xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai.

Đây là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia được rất nhiều du khách tìm tới chiêm bái quanh năm nhưng đông nhất vào dịp đầu xuân.

Theo truyền thuyết kể lại rằng: Vào cuối đời Lê, niên hiệu Cảnh Hưng (1740 - 1786), khắp vùng Quy Hóa (vùng đất cổ xưa của tỉnh Lào Cai hiện nay) bị giặc từ phương Bắc tràn sang cướp bóc, giết hại dân lành. Trước tình cảnh đó, tướng quân Nguyễn Hoàng Bẩy được vua giao cho cầm quân tiễu trừ giặc giã, giữ yên vùng đất biên cương xa xôi. Trong một trận đánh không cân sức, tướng quân Nguyễn Hoàng Bẩy đã anh dũng hy sinh và ngã xuống dòng sông Hồng.

Sau đó, thi thể ông trôi dạt vào khu vực ven sông Hồng ở khu vực Bảo Hà. Người dân đã đưa thi thể ông lên bờ mai táng, lập đền thờ ở khu vực núi Cấm, ghi nhớ công lao vì nước, vì dân của tướng quân Nguyễn Hoàng Bẩy.

Đền Bảo Hà được xây dựng mới ở vị trí đắc địa của vùng núi ven sông Hồng, nên cảnh sắc đẹp. Đền Bảo Hà không chỉ là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia, mà còn là danh thắng nổi tiếng của huyện Bảo Yên và tỉnh Lào Cai.

Lễ chính của đền Bảo Hà tổ chức vào ngày 17 tháng 7 âm lịch hằng năm và đây cũng là ngày giỗ tướng quân Hoàng Bẩy, nên thu hút rất đông du khách cùng người dân địa phương tới tham dự.

Do đi lại thuận lợi ngôi đền nằm cách ga xe lửa Bảo Hà không xa, nhất là từ ngày thông đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai tới nay, đền Bảo Hà hàng ngày có rất đông du khách từ các tỉnh, thành phố tới chiêm bái.

Đền Bảo Hà, huyện  Bảo Yên ( tỉnh Lào Cai) xây dựng khang trang nằm ở vị trí tuyệt đẹp cạnh sông Hồng (Ảnh UBND Bảo Yên)

 ĐỀN THƯỢNG (THÀNH PHỐ LÀO CAI)

Ngày rằm tháng Giêng hàng năm UBND thành phố Lào Cai tổ chức tưng bừng Lễ hội đền Thượng thu hút hàng chục vạn du khách xa gần tới thăm viếng (Ảnh Phạm Ngọc Triển )

Thành phố biên cương Lào Cai có nhiều ngôi đền được du khách chọn tới chiêm bái, như đền Mẫu, đền Cấm, đền Đôi Cô, đền Quan và đền Thượng.

Trong đó, nổi tiếng nhất là đền Thượng nằm gần cửa khẩu quốc tế Lào Cai hơn 200 tuổi được xây dựng sát dòng sông Nậm Thi thơ mộng, nơi đây có cây đa hàng trăm tuổi mới được vinh danh là Cây Di sản Việt Nam.

Đền Thượng thờ Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn - người có công lớn, chỉ huy đánh thắng giặc Nguyên - Mông thế kỷ XV và từ lâu được tôn vinh là Đức Thánh Trần.

Ngày Rằm tháng Giêng hằng năm, Hội xuân đền Thượng được thành phố Lào Cai tổ chức trọng thể, ngoài phần lễ, tưởng nhớ công lao to lớn của Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn là phần hội với nhiều hoạt động văn nghệ - thể thao dân tộc thu hút hàng chục vạn nhân dân địa phương và du khách xa gần tham dự.

Đây là hội xuân lớn nhất của tỉnh Lào Cai và vùng núi Tây Bắc. Đền Thượng đã từng được nhà vua triều Nguyễn ban sắc phong và được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia.

Đặc biệt năm 2016, Lễ hội đền Thượng thành phố Lào Cai được Bộ Văn hóa thể thao du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Lễ hội Ðền Thượng là nét đẹp văn hóa của các dân tộc Lào Cai đã và đang được bảo lưu và phát triển nhằm phục vụ nhu cầu tâm linh, tham quan vãn cảnh của nhân dân; đồng thời góp phần quảng bá hình ảnh và văn hóa vùng đất Lào Cai đến với đông đảo người dân trong nước và bạn bè quốc tế.

Lễ hội Đền Thượng thành phố Lào Cai được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia không chỉ là niềm vinh dự và tự hào đối với nhân dân tỉnh Lào Cai mà còn là một sự kiện ý nghĩa, góp phần làm giàu thêm bản sắc và kho tàng văn hóa của dân tộc./.