Thực hiện Thông tư số 153/2011/TT-BTC, ngày 11/11/2011 của Bộ Tài chính hướng dẫn về thuế sử dụng đất phi nông nghiệp; trong đó quy định đất ở nông thôn và đất ở tại đô thị thuộc loại đất chịu thuế; người sử dụng đất có trách nhiệm phải nộp thuế hàng năm cho Nhà nước thông qua cơ quan quản lý của đơn vị hành chính cấp xã, phường; theo đó Thông tư cũng quy định các trường hợp được miễn thuế, giảm thuế; các đối tượng không thuộc diện miễn thuế, giảm thuế đều phải có trách nhiệm nộp thuế cho Nhà nước hàng năm.

Giao dịch tại bộ phận một cửa thành phố Lào Cai

Thực tế trên địa bàn thành phố Lào Cai nhiều năm qua các xã, phường đã thực hiện khá tốt việc thu thuế sử dụng đất phi nông nghiệp thuộc đất ở, do HĐND thành phố giao hàng năm; khoản thuế này mỗi năm được thực hiện giao động khoảng 2.750 triệu đồng, chiếm 0,01 % so với tổng thu ngân sách nhà nước hàng năm trên địa bàn thành phố. Việc thu thuế sử dụng đất phi nông nghiệp thuộc đất ở trên địa bàn thành phố được UBND các xã, phường giao cho Tổ trưởng tổ dân phố và Trưởng thôn thực hiện thu trực tiếp tại các hộ gia đình (trừ đối tượng được miễn thuế). Mức đóng của thuế đất ở không nhiều, diện tích đất để tính thuế là diện tích đất thực tế sử dụng; giá của 1m² đất căn cứ vào Bảng giá đất do Ủy ban nhân dân tỉnh quy định theo giai đoạn, thuế suất áp dụng đối với diện tích sử dụng trong hạn mức là 0,03 %; phần diện tích vượt không quá 3 lần hạn mức thuế suất được tính là 0,07 %; phần diện tích vượt trên 3 lần hạn mức là 0,15%. Nguyên tắc của việc thu thuế là toàn bộ diện tích đất ở được cấp bìa đỏ tại các khu đô thị và nông nông đều phải nộp thuế (trừ các hợp được miễn thuế đất ở gồm: Hộ nghèo, hộ gia đình, cá nhân trong năm bị thu hồi đất ở theo quy hoạch, kế hoạch được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt thì được miễn thuế trong năm thực tế có thu hồi đối với đất tại nơi bị thu hồi và đất tại nơi ở mới; quy định giảm thuế 50% đối với các trường hợp đất ở trong hạn mức tại địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn; đất ở trong hạn mức của thương binh, người hưởng chính sách như thương binh, con của liệt sỹ không được hưởng trợ cấp hàng tháng, người nộp thuế gặp khó khăn do sự kiện bất khả kháng nếu có giá trị thiệt hại về đất và nhà trên đất từ 20% đến 50% giá tính thuế). Thực tế việc thu thuế đất ở trên địa bàn thành phố Lào Cai, theo phản ánh của công dân cho thấy vẫn còn các vấn đề bất cập như: Việc giao thuế đất phi nông nghiệp đối với đất ở hàng năm trên địa bàn thành phố chủ yếu được giao trên cơ sở số hộ làm nhà ở ổn định và mỗi năm giao tăng từ 5 đến 10%; các mảnh đất ở tại các tổ dân phố, thôn bản được cấp có thẩm quyền cấp bìa đỏ nhưng chưa làm nhà ở, chiếm đa phần chưa được thu thuế, vì chủ sở hữu của các mảnh đất này ở nhiều địa phương khác nhau, không khai báo nên rất khó quản lý; có nhiều thửa đất thường xuyên có sự thay đổi chủ sở hữu thông qua các hoạt động giao dịch, vì vậy vừa thất thu cho ngân sách nhà nước, vừa không có nguồn thu cho địa phương vì khoản thu này được điều tiết 100% cho ngân sách địa phương. Trong khi đó trên địa bàn thành phố, nhất là các xã, phường trung tâm việc chuyển nhượng, tặng cho, thừa kế đất ở, trúng thầu giá chuyển quyền sử dụng đất, chuyển mục đích sử dụng đất ở hàng năm với số lượng khá lớn, nhưng các chủ sở hữu đất ở chưa làm nhà, chưa biết hoặc chưa chủ động kê khai nộp thuế; mặt khác Ủy ban nhân dân các xã, phường cũng chưa thống kê được chủ thực tế của các mảnh đất này. Theo quy định tại Tiết 3.3 Khoản 3, Điều 17 Thông tư số 10/VBHV – BTC, ngày 15/5/2017 của Bộ tài chính hướng dẫn về thuế sử dụng đất phi nông nghiệp có quy định “ Đối với các trường hợp phát sinh các sự việc dẫn đến sự thay đổi về người nộp thuế, người chuyển quyền sử dụng đất có trách nhiệm hoàn tất việc nộp thuế vào ngân sách nhà nước nơi có đất chịu thuế trước khi thực hiện các thủ tục pháp lý”, vì vậy cũng theo ý kiến phản ánh của công dân, những mảnh đất được chuyển nhượng, tặng cho, thừa kế đất ở, trúng thầu giá chuyển quyền sử dụng đất, chuyển mục đích sử dụng đất ở sau khi có giao dịch gặp rất nhiều khó khăn vì chủ trước nhiều năm chưa nộp thuế, trong khi đó một trong các thủ tục bắt buộc của bộ hồ sơ chứng nhận về sự thay đổi quyền sử dụng đất ở yêu cầu có đầy đủ hóa đơn, chứng từ về nộp thuế và theo hướng dẫn của cơ quan thuế nếu chưa nộp thuế hàng năm khi thực hiện các giao dịch sẽ được xử phạt theo quy định. Các thủ tục hành chính có liên quan đến việc khai thuế và nộp thuế đất phi nông nghiệp thuộc đất ở đối với hộ gia đình, cá nhân là đúng nguyên tắc, xong chưa được các cấp, các ngành hướng dẫn người dân thực hiện đồng bộ, dẫn đến tình trạng thất thu ngân sách Nhà nước và khó khăn cho gia đình, cá nhân có liên quan khi thực hiện các giao dịch đất ở; chưa kể đến các thửa đất được chủ sở hữu quản lý nhiều năm xong cấp chính quyền địa phương chưa nắm được để thực hiện thu thuế. Trong khi đó trong giai đoạn 2015- 2020 trên địa bàn thành phố đã thực hiện thu hồi đất trên 200 công trình, dự án để phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội cho thành phố và tỉnh Lào Cai; từ việc thu hồi đất đã hình thành rất nhiều tiểu khu đất ở mới, nhiều khu đô thị nhu cầu ở thực tế không nhiều, chủ yếu đất được giao dịch mua, bán và thị trường giao dịch đất ở tại thành phố Lào Cai luôn sôi động trong mọi thời điểm, đa phần các giao dịch được thực hiện chủ yếu tại các thửa đất chưa có nhà ở.

Việc quản lý thu thuế đối với đất phi nông nghiệp thuộc đất ở, cần được thực hiện đồng bộ ở các cấp, các ngành, để tạo nguồn thu cho ngân sách Nhà nước và địa phương có nguồn thu không nhỏ, vừa thực hiện nghiêm túc các văn bản Nhà nước về việc thu thuế, truy thu thuế đất ở đô thị, đất ở nông thôn đối với gia đình, cá nhân có diện tích đất ở vượt quá hạn mức sử dụng; đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho người dân khi thực hiện các giao dịch liên quan đến đất ở, cũng như trách nhiệm của các chủ sở hữu đất ở đô thị, nông thôn phải nộp thuế cho nhà nước. Tôi thiết nghĩ bên cạnh việc tăng cường công tác quản lý của các cấp chính quyền địa phương, rất cần có sự giám sát của đại biểu HĐND các cấp; thông qua giám sát của đại biểu HĐND sẽ phát hiện các bất cập trong việc quản lý đất phi nông nghiệp thuộc đất ở đô thị và nông thôn trên địa bàn thành phố và làm cơ sở để HĐND các cấp xác định việc giao thuế đất phi nông nghiệp thuộc đất ở đô thị và nông thôn hàng năm sát với thực tế; không để kéo dài tình trạng thất thu thuế đối với những thửa đất ở chưa được quản lý của các cấp chính quyền địa phương.