Để nắm bắt tình hình đời sống nhân dân là đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống tại các thôn đặc biệt khó khăn trên địa bàn thành phố Lào Cai, trong tháng 5 năm 2020, Ban Dân tộc HĐND thành phố Lào Cai đã tiến hành tổ chức khảo sát tình hình đời sống, sản xuất, việc làm của đồng bào dân tộc Dao đỏ tại thôn Ú Xì Sung xã Tả Phời. Ú Xì Sung, là thôn vùng cao thuộc xã Tả Phời của thành phố Lào Cai; thôn cách trung tâm xã 16 km về hướng tiếp giáp với thị xã Sa Pa và cách trung tâm thành phố trên 32 km. Thôn có tổng số 68 hộ, 351 khẩu, 100% số hộ trong thôn là dân tộc Dao đỏ; toàn thôn có tổng diện tích đất tự nhiên 345 ha, địa hình hiểm trở có độ đốc lớn, đường giao thông đi lại giữa các hộ trong thôn còn nhiều khó khăn.

Trước đây cộng đồng dân tộc Dao đỏ tại thôn Ú Xì Sung có cuộc sống rất khó khăn, là một trong 8 thôn vùng cao của xã Tả Phời được thực hiện chính sách theo Chương trình 135 của Chính phủ; Thôn có thời tiết khí hậu khắc nghiệt, rét đậm, rét sâu, rét kéo dài về mùa đông; khô hạn vào mùa khô; đường giao thông đi lại khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo cao. Từ năm 2011 thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới cùng với việc thực hiện các chính sách đầu tư của Nhà nước theo Chương trình 135 nên thôn được đầu tư làm mới đường giao thông nông thôn đến thôn bản; được đầu tư công trình điện lưới quốc gia; công trình cấp nước sinh hoạt tập trung; mương thủy lợi; nhà văn hóa thôn ….và hộ nghèo, hộ cận nghèo được tham gia các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất nông nghiệp vì vậy đã góp phần từng bước tạo điều kiện cho người dân nâng cao đời sống. Qua khảo sát của Ban Dân tộc HĐND thành phố cho thấy cuộc sống của dân tộc Dao đỏ tại thôn Ú Xì Sung đã có nhiều chuyển biến tích cực trên các lĩnh vực.

Về tình hình sản xuất nông lâm nghiệp: Diện tích đất sản xuất nông nghiệp có 99.4 ha, bình quân mỗi hộ có 1,46 ha, trong đó đất trồng lúa một vụ 41.4 ha, đất trồng ngô, sắn 35 ha; đất trồng chè 24 ha; còn lại người dân đã tận dụng vụ 2 để trồng hoa màu các loại 9.5 ha. Sản xuất nông nghiệp tại thôn Ú Xì Sung vẫn mang nặng tính tự sản, tự tiêu, chưa có các mô hình sản xuất hàng hóa bứt phá; các diện tích ngô, lúa sản xuất ra chỉ để phục vụ cho hộ gia đình là chủ yếu. Ngoài ra người dân đã tận dụng diện tích rừng già để trồng 42 ha cây thảo quả, cây thảo quả những năm trước đây là nguồn thu nhập chính của gia đình, những năm gần đây cho năng xuất thấp, thu nhập không ổn định vì thường xuyên chịu ảnh hưởng của các đợt rét đậm, băng tuyết vào mùa đông. Diện tích đất trồng chè 24 ha, có 21 hộ tham gia trồng chè; chè được trồng theo kế hoạch của thành phố từ 5 năm trước đây; cây chè phát triển tốt, phù hợp với thổ những khí hậu, tuy nhiên cây chè chưa được người dân chú trọng chăm sóc, làm cỏ, bón phân, đốn cành và thu hoạch đúng lứa, nên chưa cho thu nhập ổn định; mặc dù giá chè búp có giá thu mua trên thị trường từ 8.000đ-10.000đ/kg, xong người dân chưa mặn mà với cây chè. Để cùng với người dân thử nghiệm các mô hình sản xuất mới, năm 2019 Phòng nông nghiệp thành phố đã xây dựng mô hình thí điểm trồng cây hồng ăn quả phân tán và cấp 600 cây cho một số hộ gia đình trồng, nay mô hình này có triển vọng, đã có 300 cây phát triển tốt, nếu phù hợp với thổ nhưỡng và khí hậu thì mô hình này sẽ mở ra hướng đi mới cho sản xuất nông nghiệp; đồng thời phòng Nông nghiệp thành phố đã phối hợp với Ủy ban nhân dân xã Tả Phời thực hiện khảo sát chất đất và nhu cầu, nguyện vọng của người dân để trồng cây măng sặt, nếu được cung cấp giổng người dân sẽ trồng thử nghiệm 06 ha cây măng sặt. Phát huy thế mạnh của thôn vùng cao, thành phố đã định hướng cho người dân đẩy mạnh phát triển đàn gia súc, trâu, bò, lợn, hiện nay đàn gia súc hiện có 352 con; bình quân mỗi hộ có trên 02 con trâu, bò và gần 03 con lợn; đàn gia súc là một nguồn thu nhập truyền thống, lâu dài và ổn định của nhân dân. Để tìm hướng đi mới với mục đích tăng thu nhập cho các hộ gia đình tại thôn, thành phố đã khảo sát và tuyển dụng những lao động có nhu cầu tham gia đào tạo nghề, đến nay có 12 lao động được đào tạo các nghề sửa chữa, may, khai thác vật liệu xây dựng…đã tìm được việc làm, có thu nhập ổn định và có 30 lao động có sức khỏe trong thôn đã tìm các việc làm ngoài địa phương phù hợp theo thời vụ, có thêm thu nhập cho gia đình. Các điều kiện thời tiết, khí hậu, đất đai tại thôn Ú Xì Sung có thể khai thác được các tiềm năng, lợi thế địa phương vì vậy Ủy ban nhân dân thành phố đã chỉ đạo Ủy ban nhân dân xã Tả Phời tăng cường tuyên truyền vận động nhân dân, đồng bào dân tộc thiểu số thay đổi cách nghĩ, cách làm, người dân được hỗ trợ kiến thức khoa học kỹ thuật, được vay vốn đầu tư phát triển sản xuất, chăn nuôi, được học nghề vì vậy hàng năm thu nhập bình quân đầu người không ngừng tăng, năm 2019 thu nhập bình quân đầu người của thôn đạt trên 26 triệu đồng/người/năm, tăng 50% so với năm 2010. Tỷ lệ hộ có điều kiện kinh tế khá giả ngày càng tăng; hộ nghèo, cận nghèo giảm, năm 2019 toàn thôn còn 04 hộ nghèo và 05 hộ cận nghèo; các hộ nghèo, cận nghèo hàng năm đều nhận được sự giúp đỡ thăm hỏi của cộng đồng dân cư và các tổ chức chính trị, xã hội.

Về văn hóa – xã hội được thực hiện tốt, 100% người dân được cấp bảo hiểm y tế miễn phí và khi ốm đau đã đến khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế được thuận lợi; trẻ em trong độ tuổi đi học được đến trường và học sinh thuộc hộ nghèo được miễn giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập. An ninh trật tự an toàn xã hội được giữ vững; người dân trong thôn có tình thần đoàn kết giúp đỡ nhau trong sản xuất, đời sống và chấp hành tốt chủ trương đường lối chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước. Theo ông: Lý Láo Lủ trưởng thôn cho biết “ Được sự hỗ trợ của Đảng, Nhà nước bằng các chính sách đầu tư làm đường, làm trường học, nhà văn hóa, mương thủy lợi, công trình cấp nước sinh hoạt, hướng dẫn người dân phát triển sản xuất, chăn nuôi nên đời sống người Dao đỏ trong thôn hiện nay đã tốt hơn rất nhiều so với trước đây. Hiện tại người dân mong muốn nhà nước tiếp tục hỗ trợ người dân thực hiện các mô hình sản xuất mới để có thu nhập cao hơn, ổn định trong những năm tới”.

Qua khảo sát, Ban dân tộc HĐND thành phố đã phản ánh thực trạng đời sống nhân dân về những kết quả đạt được và chỉ ra các khó khăn tồn tại như: Trong các xóm Thoong Vẽ còn 26 hộ nhân dân tự kéo lưới quốc gia từ trung tâm thôn về xóm có chiều dài khoảng 1,5 km, hiện nay đường dây các gia đình tự kéo và cột không đảm bảo an toàn; đường giao thông đến các xóm: Kứu Lùng San; Thóng Vẽ, nhiều đoạn dốc, nguy hiểm, cần tiếp tục được đầu tư, nâng cấp; một số hộ dân sinh sống lâu đời tại thôn nhưng đất ở, đất sản xuất chưa được cấp bìa đỏ; công tác vệ sinh môi trường trong thôn và các hộ gia đình chưa được thường xuyên, đặc biệt là việc thu gom rác thải, chất thải gia súc, gia cầm…Để tiếp tục từng bước nâng cao đời sống người dân trong thôn Ú Xì Sung, Ban dân tộc HĐND thành phố đã kiến nghị Ủy ban nhân dân thành phố chỉ đạo các cơ quan chuyên môn phối hợp với Ủy ban nhân dân xã Tả Phời, tăng cường xây dựng các dự án, đề án hỗ trợ người dân đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng và xây dựng các dự án phát triển sản xuất, chăn nuôi phù hợp để người dân đồng bào dân tộc thiểu số thôn Ú Xì Sung cùng với các thôn vùng cao khác có điều kiện nâng cao đời sống, xóa dần khoảng cách với các thôn thuận lợi trên địa bàn.